CHP İzmir Milletvekili ve Plan ve Bütçe Komisyonu Sözcüsü Rahmi Aşkın Türeli, Merkez Bankası Başkanı'nın sunumu sonrasında hükümeti ekonomi politikaları üzerinden sert bir şekilde eleştirdi. Türeli, Türkiye'nin ekonomik, sosyal, siyasal ve yönetsel bir krizle karşı karşıya olduğunu vurgulayarak, uygulanan dezenflasyon politikasının başarısız olduğunu ve ülkeyi derin bir krize sürüklediğini savundu.
Başarısız Dezenflasyon Politikası
Türeli, 2023 seçimleri sonrasında uygulamaya konulan ekonomik programın ikinci yılının tamamlanmak üzere olduğunu belirterek, istikrar programlarının genellikle bir buçuk-iki yılda sonuçlarını ortaya çıkarması gerektiğini ifade etti. Ancak Türeli'ye göre ortada ne başarılı bir sonuç var, ne de bütüncül ve kapsamlı bir ekonomik istikrar programı. Mevcut programın sadece dezenflasyon hedefine kilitlenmiş bir para politikası programı olduğunu savunan Türeli, bu programın iki temel üzerine inşa edildiğini söyledi:
- Yurt içi talebi kısmak (yüksek faiz politikasıyla)
- Yüksek faizle sermaye girişini sağlayarak döviz kurunu baskılamak
Türeli, tüm bu çabalara rağmen ortada bir başarı olmadığını, dezenflasyon döneminin henüz bitmediğini ve ne zaman gerçekleşeceğinin de belirsiz olduğunu ifade etti. "Daha dezenflasyonu gerçekleştirmiş değiliz ve ne zaman gerçekleşeceği belli değil. Böyle bir şey olabilir mi? Bu şekilde Merkez Bankasının itibar kazanması ve ciddi anlamda bir istikrar programını uygulayabilmesi mümkün mü? Zaten uygulamadığı ortada. Ne beklentiler kırılabildi ne ciddi bir yapısal önlem var. Ekonomideki eksik rekabetçi yapılar devam ediyor. Yurt dışındaki gelişmelerin Türkiye'ye etkisi çok düşük, bu durum tamamen içeride uygulanan politikalardan kaynaklanıyor" dedi.
Krizin Temel Nedeni: Yanlış Faiz Politikası
Krizin temel nedeninin, 2021 yılının Eylül ayında Cumhurbaşkanı tarafından ortaya atılan "Faiz sebep, enflasyon sonuç" tezinin, Merkez Bankası tarafından uygulanması olduğunu savunan Türeli, bu politikanın sonuçlarını şu şekilde özetledi:
- Politika faiz oranı yüzde 19'dan yüzde 14'e indi.
- Enflasyon önce yüzde 35'lere, sonra yüzde 80'lere çıktı.
- Dolar kuru 8 lira 30 kuruştan 18 lira 30 kuruşa yükseldi.
- Kur korumalı mevduat sistemi (KKM) uygulamaya konuldu.
Türeli, "Bugün ekonomi içinde yaşadığımız bütün sıkıntıların altında bu var. Bugün konut ve kira fiyatlarındaki artışın -ki hizmet fiyatlarında katılıktan bahsedildi- altında bu var çünkü insanlar paralarının değerini koruyamayınca önce dövize, altına gittiler; kur korumalı mevduat sistemiyle baskılanınca da nereye gittiler? Gayrimenkule ve aynı şekilde mal alımı da o dönemde ciddi özel tüketimde ciddi artışa neden oldu. Kur korumalı mevduat sisteminin topluma maliyeti çok yüksek oldu" dedi.
Ekonomik Göstergeler Alarm Veriyor
Türeli, Merkez Bankası'nın enflasyon tahmin aralığının yüzde 19 ila yüzde 29 gibi geniş bir aralıkta olmasının kabul edilemez olduğunu belirterek, 2027 yılında tek haneli enflasyonun hayal olduğunu söyledi. Ayrıca, Mart ayında politika faizinin önce düşürülüp sonra yükseltilmesinin nedeninin açıklanması gerektiğini vurguladı. Türeli, ekonomik göstergelerdeki kötüleşmeyi şu şekilde sıraladı:
- Brüt rezervler azaldı.
- Net rezervler azaldı.
- SWAP hariç net rezerv azaldı.
- Kısa vadeli dış borçlar arttı.
- Brüt rezervin kısa vadeli borçları karşılama oranı düştü.
- Merkez Bankası zarar etti.
Krizin Toplumsal Etkileri
Türeli, uygulanan dezenflasyon politikasının Türkiye'yi çok boyutlu bir krizin içine soktuğunu, büyüme hızının yavaşladığını, işsiz sayısının arttığını, reel ekonomide ciddi bir sıkıntı olduğunu, iflas eden ve konkordato ilan eden şirketlerin sayısının arttığını, hane halklarının borçlarının arttığını, gelir dağılımının bozulduğunu, yoksulluğun yaygınlaştığını ve derinleştiğini söyledi. "Ekonominin iyi işlemesi için demokrasi, hukuk devleti ve bu çerçevede güven ve öngörülebilirliğin olması lazım" diyen Türeli, Türkiye'nin otoriter bir rejime doğru gitmesinin ekonomiyi olumsuz etkilediğini savundu.
Sonuç olarak, CHP'li Türeli, hükümetin ekonomi politikalarını sert bir dille eleştirerek, uygulanan dezenflasyon politikasının başarısız olduğunu ve ülkeyi derin bir krize sürüklediğini savundu. Türeli, ekonomik göstergelerin alarm verdiğini ve krizin toplumsal etkilerinin giderek arttığını vurgulayarak, hükümeti daha gerçekçi ve etkili politikalar uygulamaya çağırdı.
